Với hơn 2.000 năm lịch sử, Nhật Bản là một quốc gia độc lập với nền văn hóa phong phú. Trong lịch sử dài của mình, Nhật Bản đã trải qua nhiều thời kỳ quan trọng, trong đó có thời kỳ Heian (平安時代 đọc là: Heian-jidai, âm Hán Việt: Bình An thời đại). Bắt đầu từ cuối thế kỷ 8 và kéo dài khoảng 400 năm, thời kỳ Heian được xem là một giai đoạn quan trọng đánh dấu sự phát triển văn hóa và chính trị của đất nước.
1. Thời kỳ Heian là gì?
Thời kỳ Heian, hay còn được gọi là “thời kỳ Hòa Bình” (hoặc thời đại Bình An), bắt đầu từ năm 794 và kết thúc vào năm 1185. Tên gọi “Heian” được lấy từ tên của thủ đô lúc bấy giờ – “Heian-kyo” (còn gọi là Kyoto ngày nay). Việc dời thủ đô từ “Heijo-kyo” (tức Nara) đến Heian-kyo được thực hiện bởi Thiên hoàng Kanmu, người trị vì từ năm 781 đến năm 806. Việc này không chỉ nhấn mạnh sự quan trọng của vị trí chính trị mà còn là một biện pháp nhằm kiềm chế sự ảnh hưởng của các tổ chức Phật giáo, đặc biệt là tại Nara.
2. Đặc điểm của thời kỳ Heian
Thời kỳ Heian chứng kiến sự lên ngôi của quý tộc và triều đình. Trong giai đoạn này, quyền lực chính trị chủ yếu tập trung vào các hoàng đế và các gia đình quý tộc lớn. Đặc điểm tiêu biểu của thời kỳ này là không có sự xuất hiện của các samurai, nhưng lại đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của nền văn hóa và nghệ thuật.
3. Ảnh hưởng và di sản
Thời kỳ Heian để lại di sản văn hóa đặc sắc cho Nhật Bản, với nhiều tác phẩm văn học, kiến trúc và nghệ thuật được tạo ra. Các tác phẩm nổi tiếng như “Genji Monogatari” của Murasaki Shikibu vẫn được ngưỡng mộ cho đến ngày nay. Kiến trúc cổ điển và phong cách trang phục của thời kỳ Heian cũng là nguồn cảm hứng cho nền văn hóa hiện đại của Nhật Bản.
Một số trang phục của thời kỳ Heian
3.1 Chính trị trong thời kỳ Heian
Trung tâm chính trị của Nhật Bản trong thời kỳ Heian là thành phố Heijo-kyo, nơi được điều hành chủ yếu bởi hoàng gia và các gia tộc quyền lực. Trong số các gia tộc ấy, gia tộc Fujiwara (藤原氏) được coi là một trong những gia tộc quyền lực nhất và tham gia tích cực vào các hoạt động chính trị từ thời kỳ Nara đến Heian.
Gia tộc Fujiwara đã thành công trong việc sử dụng chiến lược chính trị được gọi là “Sekkan-seiji” (摂関政治). Chiến lược này cho phép họ can thiệp vào chính trị thông qua việc kết hôn con gái của họ với hoàng đế, tạo ra một mối quan hệ họ hàng trong gia đình hoàng gia. Thông qua việc này, họ có thể kiểm soát chính trị bằng cách loại bỏ các gia tộc và quý tộc khác khỏi vị trí quyền lực của họ.
Gia tộc Fujiwara không chỉ chiếm quyền lực chính trị mà còn thống trị cả môi trường văn hóa trong thời kỳ Heian. Điều này góp phần làm nên bức tranh văn hóa độc đáo của thời kỳ này, với sự phát triển của nghệ thuật, văn hóa và các giá trị truyền thống đặc sắc của Nhật Bản.
3.2 Các Giáo Phái và Trường Phái Phật Giáo Mới trong Thời Kỳ Heian
Thời kỳ Heian là giai đoạn quan trọng trong lịch sử Phật giáo Nhật Bản, đánh dấu sự xuất hiện và phát triển của nhiều giáo phái và trường phái mới. Mặc dù không còn sự ảnh hưởng chính trị như trước đây, các ngôi chùa Phật giáo vẫn được xây dựng khắp nơi trên đất nước với mục tiêu truyền bá các hình thức Phật giáo mới.
Trong số các trường phái và giáo phái mới, “Tendai-shu” (天台宗) và “Shingon-shu” (真言宗) là hai trường phái lớn được thành lập trong thời kỳ này. “Tendai-shu” được thành lập bởi Saicho (最澄), một nhà sư người Nhật, vào năm 806, trong khi “Shingon-shu” do Kukai (空海) thành lập sau khi học Phật giáo bí truyền tại Trung Quốc.
Chùa Hieizan Enryakuji
Ngày nay, bạn có thể thăm các địa điểm lịch sử nổi tiếng trên thế giới liên quan đến các trường phái Phật giáo này. “Hieizan Enryakuji” (比叡山延暦寺) là ngôi chùa đứng đầu của trường phái Tendai, nằm yên bình trên núi Hiei ở tỉnh Shiga. “Koyasan Enryakuji” (高野山延暦寺) là ngôi chùa đứng đầu của trường phái Shingon, với lịch sử hơn 1.200 năm. Cả hai ngôi chùa này đều được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới và bạn có thể dễ dàng đến từ Kyoto bằng phương tiện giao thông công cộng. Những địa điểm này không chỉ là những di tích lịch sử quý giá mà còn là nơi linh thiêng thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới để khám phá và tìm hiểu về di sản Phật giáo đặc biệt của Nhật Bản.
3.3 Văn hóa và Truyền thống Độc Đáo trong Thời Kỳ Heian
Nhật Bản từ lâu đã duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc, một quốc gia có ảnh hưởng lớn đối với văn hóa và hệ thống chính trị của họ. Điều này được thể hiện rõ qua việc vào năm 630, Nhật Bản đã gửi phái đoàn đầu tiên được gọi là “Kentoshi” (遣唐使) đến Trung Quốc, nhằm học hỏi và nhập khẩu các phong tục, văn hóa và hệ thống chính trị từ Trung Quốc.
Tuy nhiên, sau đó, vào năm 894, việc gửi các đoàn ngoại giao này đã chính thức bị dừng lại do tình hình nội địa Trung Quốc trở nên không ổn định. Điều này đã mở ra thời kỳ của một nền văn hóa mới được gọi là “Kokufu Bunka” (国風文化), nổi bật với những nét đặc trưng riêng biệt và không chịu ảnh hưởng từ bên ngoài.
Kokufu Bunka tự hào với hàng loạt những đặc trưng tiêu biểu của văn hóa Nhật Bản. Trong số đó, hinden-zukuri là một phong cách kiến trúc được coi là biểu tượng của sự tinh tế và sang trọng, thường được sử dụng cho việc xây dựng những dinh thự cao cấp dành riêng cho quý tộc trong thời kỳ Heian. Ngoài ra, junihitoe là một loại lễ phục trang trọng, gồm nhiều lớp kimono đầy màu sắc, thường được mặc trong các dịp đặc biệt và lễ hội trong thời kỳ Heian.
Junihitoe sẽ có nhiều loại tuỳ vào người sử dụng và tuỳ dịp. Ảnh: shajiraku.jp.
Những đặc trưng văn hóa và truyền thống độc đáo này đã góp phần làm nên sự độc đáo và phong phú của văn hóa Nhật Bản trong thời kỳ Heian, tạo nên một bức tranh văn hóa vô cùng đa dạng và đẹp mắt.
3.4 Văn Học của Thời Kỳ Heian
Thời kỳ Heian không chỉ là giai đoạn phát triển mạnh mẽ của văn hóa và nghệ thuật ở Nhật Bản, mà còn là thời điểm quan trọng trong lịch sử văn học của đất nước này. Trong thời kỳ này, việc phát minh ra chữ viết cơ bản của Nhật Bản, gồm Hiragana (ひらがな) và Katakana (カタカナ), đã mở ra cánh cửa cho việc sáng tạo và sự bày tỏ của các tác giả, đặc biệt là các tác giả nữ.
Murasaki-Shikibu (紫式部) là một trong những tên tuổi nổi bật nhất của văn học Nhật Bản trong thời kỳ Heian, với tác phẩm nổi tiếng “Truyện kể Genji” (源氏物語). Được viết vào khoảng đầu thế kỷ 11, tác phẩm này được coi là một trong những kiệt tác của văn học thế giới, tập trung vào cuộc đời và tình cảm của Hoàng tử Genji và những người xung quanh.
Ngoài ra, Seisho-nagon cũng là một tác giả vĩ đại của thời kỳ Heian, nổi tiếng với tác phẩm “Truyện gối đầu” (枕草子). Tác phẩm này là một bộ sưu tập các mẩu chuyện, nhật ký cá nhân và nhận xét về cuộc sống hàng ngày và văn hóa của thời đại, tạo ra một bức tranh sống động về cuộc sống xã hội và tâm trạng tinh thần của những người dân trong thời kỳ Heian.
Những tác phẩm văn học này không chỉ là những di sản văn hóa quý báu của Nhật Bản mà còn là các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại đã góp phần làm nên danh tiếng và văn hóa đặc sắc của quốc gia này trong lòng thế giới.
Kết Luận về Thời Kỳ Heian của Nhật Bản
Thời kỳ Heian của lịch sử Nhật Bản là một giai đoạn đặc biệt đầy sự phát triển và sáng tạo trong văn hóa, nghệ thuật và chính trị. Từ việc thành lập thủ đô mới Heian-kyo đến sự xuất hiện của các giáo phái Phật giáo mới như Tendai và Shingon, và đặc biệt là sự phát triển văn học với những tác phẩm vĩ đại như “Truyện kể Genji” và “Truyện gối đầu”, thời kỳ Heian đánh dấu sự trưởng thành vững chắc của nền văn hóa dân tộc.
Văn hóa và truyền thống độc đáo của Nhật Bản trong thời kỳ này được thể hiện qua kiến trúc độc đáo như hinden-zukuri, trang phục truyền thống phong phú như junihitoe, và sự sáng tạo trong việc sử dụng chữ viết mới như Hiragana và Katakana. Các tác phẩm văn học từ thời kỳ Heian không chỉ là di sản văn hóa quý giá mà còn là biểu tượng của sự sáng tạo và tinh thần nhân văn của dân tộc Nhật Bản.
Mặc dù thời kỳ Heian không chỉ có những thành tựu vĩ đại mà còn gặp phải những thách thức và biến động, nhưng sự ảnh hưởng của nó vẫn còn hiện diện rõ ràng trong văn hóa và xã hội Nhật Bản đương đại. Đây là một giai đoạn quan trọng đã cống hiến cho sự phát triển và định hình bản sắc văn hóa của đất nước mặt trời mọc.
